Mae ein Prif Swyddog Gweithredol Zoe Richards yn tynnu sylw at dueddiad bryderus rydym ni’n ei gweld yng Nghymru: cau nifer o sefydliadau anabledd dysgu, timau ymchwil a gwasanaethau cymorth. Mae hyn yn hynod bryderus o ystyried bod eu cau yn digwydd yn ddiarwybod i raddau helaeth.
Fel sefydliad aelodaeth sy’n cynrychioli’r sector anabledd dysgu yng Nghymru, rydym yn bryderus iawn o glywed am sefydliadau a gwasanaethau trydydd sector sy’n cael eu gorfodi i gau. Bydd y gostyngiad hwn mewn gwasanaethau, ymchwil a chyfleoedd yn anochel yn effeithio ar fywydau pobl ag anabledd dysgu a’u teuluoedd yn y tymor byr a’r tymor hir.
Ers pandemig Covid, mae llawer o bobl ag anabledd dysgu wedi gweld eu mynediad at wasanaethau yn cael ei leihau neu ei dorri’n gyfan gwbl, gan adael cyfleoedd cyfyngedig i fynd allan o’r tŷ a rhoi straen ychwanegol ar ofalwyr teuluol. Mae’r sefyllfa hon yn debygol o waethygu’n sylweddol os yw sefydliadau’r trydydd sector yn parhau i wynebu anawsterau ariannol sy’n golygu nad ydynt yn gallu darparu gwasanaethau o ansawdd da yn yr hinsawdd economaidd bresennol.
Leonard Cheshire
Dywedodd e-bost gan aelod o’u staff ymgyrchu i gyhoeddi y byddai’n gadael nad oedd Leonard Cheshire ‘bellach yn gweithredu yng Nghymru’. Roedd y sefydliad a oedd yn berchen ar sawl cartref gofal yng Nghymru wedi dechrau gwerthu’r eiddo dros y flwyddyn ddiwethaf ond roedd yn dal i gyflogi rhai staff yng Nghymru tan ddiwedd mis Mawrth.
Cymryd Rhan
Fe wnaeth Cymryd Rhan, oedd yn darparu gwasanaethau byw, gofal a gwasanaethau eraill â chymorth, gau ei ddrysau ar 31 Mawrth 2025. Dywedodd y sefydliad bod eu heriau wedi dechrau pan oedd yn rhaid iddynt drosglwyddo contractau yn ôl i awdurdodau lleol gan nad oeddent yn gallu fforddio rhedeg gwasanaethau o ansawdd da gyda’r cyllid a ddarparwyd, er gwaethaf newid eu dull a’u model busnes.
Mae’r elusen hon newydd fynd i ddatodiad ar ôl ei chael hi’n anodd iawn denu arian dros y 12 mis diwethaf.
Tîm ymchwil anabledd dysgu – Y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Iechyd Meddwl, Prifysgol Caerdydd
Cafodd y tîm ymchwil anabledd dysgu ym Mhrifysgol Caerdydd eu diswyddo ar ôl diwedd y prosiect Engage to Change, oherwydd diffyg arian mewnol neu arian ymchwil allanol ar gyfer ymchwil sy’n gysylltiedig ag anabledd dysgu.
Yn ymchwilwyr cymheiriaid blaenllaw a gydnabyddir yn rhyngwladol, mae’r tîm yn wybodus iawn ac yn fedrus mewn ymchwil ar gyflogaeth, cynhwysiant, addysg a phontio i fod yn oedolion. Roeddem eisoes yn gwybod bod data am fywydau pobl ag anabledd dysgu yng Nghymru yn wael iawn, felly mae hon yn ergyd enfawr arall i’r sector.
Scope
Mae Scope hefyd wedi cyhoeddi colli swyddi enfawr yn ddiweddar. Dydyn ni ddim yn gwybod eto sut y bydd hyn yn effeithio ar wasanaethau yng Nghymru.
Dyma’r enghreifftiau sydd wedi dod i’n sylw hyd yn hyn, ond bydd enghreifftiau eraill. Gyda grwpiau lleol eraill dan fygythiad o wythnos i wythnos, mae’n rhaid i ni ofyn cwestiynau. Ni allwn dderbyn bod pobl ag anabledd dysgu yn cymryd straen llinellau cyllideb anodd a thoriadau pan maen nhw eisoes yn wynebu heriau enfawr gyda cholli gwasanaethau a chanlyniadau iechyd gwaeth na phobl nad ydynt yn anabl.
Gyda’r cyhoeddiadau diweddar ar ddiwygio budd-daliadau arfaethedig, mae’n rhaid i lywodraethau Cymru a’r DU ddeall na fydd eu gweledigaeth ar gyfer pobl anabl (gweledigaeth y byddwn yn dadlau ei bod yn ddiffygiol iawn) byth yn cael ei gwireddu heb gymorth sylweddol a gwasanaethau ataliol, a ddarperir yn aml gan y trydydd sector.
Mae’r effaith ar bobl yn dal i fod yn anhysbys ond byddwn yn gwylio’n ofalus ac yn cefnogi lle gallwn ni.
Casgliad
Mae cau a lleihau sefydliadau anabledd dysgu a thimau ymchwil yng Nghymru yn adlewyrchu argyfwng ehangach mewn gwasanaethau cymorth i boblogaethau agored i niwed. Mae cyfyngiadau ariannol, diwygiadau polisi, a thanariannu systemig wedi dod ynghyd i greu heriau sylweddol i unigolion ag anableddau dysgu a’u teuluoedd.
Wrth i’r datblygiadau hyn symud yn eu blaenau, mae angen brys am strategaethau cynhwysfawr i sicrhau bod gwasanaethau hanfodol yn cael eu cadw a’u hariannu’n ddigonol.
>
>
