Rhwng 2016 a 2023, gweithiodd y prosiect Engage to Change ledled Cymru i gefnogi pobl ifanc 16-25 mlwydd oed ag anhawster dysgu, anabledd dysgu a/neu awtistiaeth i gael cyflogaeth ystyrlon. Yna dilynwyd hyn gan Influencing and Informing Engage to Change, partneriaeth rhwng Anabledd Dysgu Cymru a’r Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Iechyd Meddwl (NCMH) ym Mhrifysgol Caerdydd, i fwrw ymlaen â pholisi, ymchwil a gwaith gwaddol y prosiect gwreiddiol ac eirioli dros Strategaeth Genedlaethol Hyfforddi Swyddi Cymru. Daeth y prosiect i ben ar 31 Mawrth 2025.
Cefndir
Oherwydd y bwlch cyflogaeth i’r anabl sy’n bodoli yng Nghymru, mae prosiectau fel Engage to Change yn bwysig wrth greu newid. Amcangyfrifir bod bwlch o 31% rhwng pobl nad ydynt yn anabl a phobl anabl a mai dim ond 4.8% o bobl ag anabledd dysgu sy’n mewn gwaith cyflogedig.
Gall pobl ag anabledd dysgu a phobl awtistig wynebu llawer o heriau wrth geisio dod o hyd i waith â thâl a’i gadw. Er enghraifft, gall problemau gyda deall iaith neu gadw gwybodaeth ei gwneud hi’n anodd dysgu tasgau newydd neu drosglwyddo sgiliau a ddysgwyd mewn lleoliad hyfforddi i amgylchedd gwaith go iawn. Efallai y bydd rhai yn cael trafferth gyda rhyngweithio cymdeithasol neu unrhyw newidiadau i’w hamgylchedd gwaith tra bod eraill yn cael problemau gyda rheoli amser a chanolbwyntio. Er y gall y materion hyn ei gwneud hi’n anodd i bobl ddod o hyd i swydd a chadw swydd, dydi’r rhain ddim yn golygu na all pobl weithio. Mae Engage to Change wedi dangos yn glir bod pobl ifanc ag anabledd dysgu a/neu awtistiaeth yn gallu dod o hyd i waith cyflogedig a’i gadw yn llwyddiannus gyda’r gefnogaeth gywir.
Roedd Engage to Change, a ariennir gan Gronfa Gymunedol y Loteri Genedlaethol mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru, yn canolbwyntio ar rymuso pobl ifanc i gyflawni eu potensial llawn yn y gwaith, cynyddu cyfraddau cyflogaeth tra hefyd yn gwella ansawdd eu bywyd. Anabledd Dysgu Cymru oedd yn arwain y prosiect tra bod asiantaethau cyflogaeth gefnogol ELITE ac Agoriad Cyf yn darparu hyfforddiant swyddi, lleoliadau gwaith â thâl a swyddi â thâl mewn gweithleoedd cyffredin. Darparodd Pobl yn Gyntaf Cymru Gyfan adborth gan hunan-eiriolwyr tra bod elfen ymchwil y prosiect yn cael ei chynnal gan y Ganolfan Genedlaethol ar gyfer Iechyd Meddwl ym Mhrifysgol Caerdydd. Roedd y prosiect hefyd yn gweithio mewn partneriaeth â DFN Phrosiect SEARCH i ddod â’r rhaglenni interniaeth â chefnogaeth cyntaf i Gymru.
Nodau’r prosiect
Gweithiodd y tîm Engage to Change gyda phobl ifanc, eu rhieni/gofalwyr a’u cyflogwyr i sicrhau bod y prosiect yn diwallu anghenion y rhai sy’n cymryd rhan. Gweledigaeth y tîm oedd gweld byd lle roedd pobl ag anabledd dysgu a/neu awtistiaeth yn cael canlyniadau lles gwell fel annibyniaeth, incwm, perthnasoedd personol a phroffesiynol, a chyflawniad o gyfleoedd gwaith â thâl.
Er mwyn cyflawni hyn, nod y prosiect oedd:
- goresgyn rhwystrau i gyflogaeth
- helpu pobl ifanc i ddatblygu sgiliau trosglwyddadwy
- cynnig profiad gwaith di-dâl
- darparu cyflogaeth gefnogol â thâl
- dod o hyd i gyfleoedd gwirfoddoli
- cynnig mynediad at interniaethau â chymorth.
Canfyddiadau’r prosiect
Mae Engage to Change wedi dangos y gellir goresgyn llawer o’r heriau mae pobl ag anabledd dysgu neu bobl awtistig yn eu hwynebu trwy gyflogaeth â chymorth gan ddefnyddio hyfforddwr swyddi. Gall y model hwn helpu pobl i ddod o hyd i swydd trwy:
- Treulio amser yn deall diddordebau swyddi pobl, beth maen nhw’n dda ynddo yn ogystal â’r math o swydd a’r amgylchedd gwaith maen nhw ei angen.
- Defnyddio lleoliadau swyddi a phrofion i helpu pobl i benderfynu beth maen nhw eisiau ei wneud a pha gefnogaeth y gallai fod ei angen arnynt.
- Dod o hyd i swydd sy’n diwallu doniau ac anghenion y person.
- Hysbysu a chefnogi cyflogwyr i wneud recriwtio, sefydlu a goruchwyliaeth yn hygyrch.
- Cynllunio’n dda gyda phobl a’u teuluoedd, a helpu gyda budd-daliadau lles i sicrhau y byddant yn well mewn gwaith.
Efallai y bydd angen help ar bobl hefyd i ddysgu a chadw swydd trwy:
- Gael hyfforddwr swydd gyda nhw yn y gwaith i’w helpu i ddysgu’r swydd ac i ffitio i mewn.
- Torri tasgau i lawr yn gamau bach a darparu dull systematig o addysgu tasgau swydd.
- Defnyddio awgrymiadau yn fedrus a lleihau’r rhain dros amser nes bod y person yn gallu cyflawni’r swydd yn annibynnol.
- Helpu pobl i gael achrediad seiliedig ar waith lle bo modd.
- Helpu pobl i ffitio’n gymdeithasol yn y gwaith a helpu eu cydweithwyr/goruchwylwyr i fynd ymlaen yn dda gyda nhw.
Canlyniadau’r prosiect
Dyma rai o gyflawniadau anhygoel y prosiect ers iddo ddechrau yn ôl yn 2016:
- Rhoddwyd cymorth cyflogaeth i 1,300 o bobl ifanc ag anawsterau dysgu, anabledd dysgu a/neu awtistiaeth.
- Sicrhaodd 41% o bobl ifanc swydd â thâl, o’i gymharu â chyfartaledd y DU o ddim ond 4.8%.
- Cefnogodd tua 800 o gyflogwyr y prosiect.
- Cyflwyno interniaethau â chymorth i Gymru am y tro cyntaf a sicrhau bod y rhain bellach ar gael ym mhob coleg addysg bellach.
- Darparu hyfforddiant achrededig i weithwyr a chyflogwyr.
Influencing and Informing
Er i’r prosiect Engage to Change roi’r gorau i dderbyn atgyfeiriadau yn 2023, parhaodd y tîm i fwrw ymlaen â’r polisi, yr ymchwil a’r gwaith gwaddol yn ogystal ag eirioli dros Strategaeth Genedlaethol Hyfforddi Swyddi i Gymru.
Parhaodd Influencing and Informing Engage to Change i weithio gyda Llywodraeth Cymru i sicrhau bod cymorth hyfforddwyr swyddi ar gael drwy Twf Swyddi Cymru+ a chefnogi prentisiaethau a rennir. Fe wnaethant hefyd weithio gydag Aelodau o’r Senedd, awdurdodau lleol, colegau a sefydliadau eraill i sicrhau y bydd cyflogaeth â chymorth (gan gynnwys cymorth hyfforddwyr swyddi arbenigol) yn cael ei ariannu ac ar gael ledled Cymru yn y dyfodol.
Rhannodd y tîm wybodaeth o ymchwil a gwerthuso’r prosiect yn ogystal â straeon personol cyfranogwyr a gymerodd ran mewn interniaethau a phrentisiaethau â chymorth yn ogystal â’r rhai a gafodd waith â thâl.
Fe wnaethant hefyd roi tystiolaeth i Bwyllgor Cydraddoldeb a Chyfiawnder Cymdeithasol y Senedd a enwodd eu hadroddiad am y bwlch cyflogaeth i’r anabl, Mae unrhyw beth yn gyraeddadwy gyda’r gefnogaeth gywir, ar ôl rhywbeth a ddywedodd Gerraint Jones-Griffiths, Llysgennad Arweiniol Engage to Change, wrth roi tystiolaeth lafar i’r pwyllgor.
Beth sy’n digwydd nesaf?
Mewn Sesiwn Lawn y Senedd ar 18 Mawrth 2025, siaradodd yr AS Llafur a chefnogwr y prosiect Hefin David am ganlyniadau’r prosiect Engage to Change. Gofynnodd i’r Prif Weinidog a fyddai hyfforddi swyddi yn parhau i gael ei gynnwys mewn cynlluniau cymorth cyflogaeth yn y dyfodol.
Wrth glywed am lwyddiant y prosiect, dywedodd y Prif Weinidog: “Mae’r rhain yn ganlyniadau syfrdanol ac yn amlwg, mae angen i ni ddysgu o’r rheini a dyna pam mae’r gwersi a ddysgwyd o’r prosiect Engage to Change yn rhan annatod o lunio arferion a pholisïau hyfforddi swyddi yng Nghymru yn y dyfodol. Dyna pam, o 2027 ymlaen, bydd Rhaglen Cymorth Cyflogadwyedd Llywodraeth Cymru yn cynnwys gwasanaethau hyfforddi swyddi arbenigol.”
Er ei bod yn dda clywed y bydd gwaddol y prosiect yn cael ei symud ymlaen, rydym yn siomedig nad oes cyllid pellach wedi’i ddarparu i ganiatáu i’r tîm ymchwil arbenigol yn NCMH barhau â’u gwaith pwysig. Ar ôl diwedd y prosiect, nid oedd Prifysgol Caerdydd yn gallu parhau i ariannu’r tîm ymchwil ac rydym yn credu y bydd hyn yn golled sylweddol i ddyfodol ymchwil anabledd dysgu yng Nghymru, yn enwedig ym maes cyflogaeth.
Dywedodd Zoe Richards, Prif Weithredwr Anabledd Dysgu Cymru: “Mae’r gwaith sydd wedi’i wneud gan y tîm Engage to Change dros y 9 mlynedd diwethaf wedi newid bywydau i bobl ag anabledd dysgu a phobl awtistig yng Nghymru. Nid yn unig i’r rhai a gafodd gefnogaeth uniongyrchol drwy’r prosiect ond i lawer o bobl eraill sydd angen help i ddod o hyd i a chadw gwaith cyflogedig yn y dyfodol.
Helpodd y prosiect 1300 o bobl ifanc i ddatblygu eu sgiliau a chael cyflogaeth â thâl. Mae ein Llysgennad Arweiniol Influencing and Informing Engage to Change Gerraint yn enghraifft anhygoel o’r hyn y gellir ei gyflawni gyda’r gefnogaeth gywir. Heb angerdd, ymroddiad ac arbenigedd Gerraint, Angela a’r tîm, ni fyddai gennym y mewnwelediad gwerthfawr hwn i helpu i wneud gwahaniaeth.
Dyna pam mae angen i Lywodraeth Cymru sefyll wrth ymrwymiad y Prif Weinidog i gynnwys cyflogaeth â chymorth a hyfforddiant swyddi arbenigol yn ei rhaglen gyflogadwyedd sydd ar ddod.”
I ddarganfod mwy am Engage to Change a’r effaith mae’r prosiect wedi’i chael, cliciwch yma: www.engagetochange.org.uk.
>
>
